'Cúng ông công ông táo về trời không cầu phú quí no đủ'

Sáng thứ bảy đi làm , chị Lan ( Hà Đông , Hà Nội ) hoa mắt khi nghe mấy chị cùng cơ quan bàn làm cỗ ngày 23 tháng Chạp , rằng cơm cúng ông táo phải đặt dưới bếp , cá chép kho , dùng chim phóng sinh , rùa , ốc... Mới cưới vợ được 1 tháng , đây là năm đi hàng đầu chị Lan tự mình Dự bị mâm cơm cúng thổ công ở nhà mới của hai thất gia. Ví như không nghe mấy chị cùng cơ quan bàn bạc thì Lan đã không biết có nhiều nơi cúng ông táo khác mình. Lan cho hay , ở nhà mẹ chị không quan yếu làm cơm ông táo vào lúc nào , miễn trong ngày 23 tháng Chạp. Vào ngày này , mẹ Lan mua 3 con cá chép rồi thả vào cái âu lớn cho lên bàn độc cúng. Xong bữa cơm sum hiệp chiều , hai đứa em nhỏ của Lan được giao đi thả cá. "Cùng quê Thanh Hóa mà nhà chồng mình có tục lệ khác hẳn. Anh bảo ngày 23 phải có nồi cá chép kho đặt lên bàn độc. Mâm cỗ phải tổ chức buổi trưa , cần phải có đủ xôi , gà nữa" , Lan cho biết sau cuộc phôn gấp cho chồng. Ngặt một nỗi sáng chúa nhật Lan phải đi làm , về đến nhà cũng đã quá trưa. Cô băn khoăn không biết nên theo lệ nhà chồng hay lệ nhà mình nữa. Từ cổ xưa , người Việt đã có tục lệ thả cá chép ngày tết ong tao , ngụ ý "cá chép hóa rồng". Ảnh: P.D. Cũng là năm đi hàng đầu chuyển ra ở riêng , chị Bình ( Đại Mỗ , Từ Liêm ) phải lên mạng học cách làm mâm cỗ cúng Tết ong tao . Sau khi "nạp" thông tin , đầu óc chị rối như mớ bòng bong. "Có người khuyên cúng cá chép rán , người mua cá chép sống về cúng rồi thả. Có người bảo mua 1-2 con , người nói đến 5 con. Điều lạ là nhiều mẹ còn tự tin tuyên bố ông táo phải cúng dưới bếp , người lại bảo phải làm 3 mâm đặt ở bếp , bàn độc và ngoài trời. Mình chẳng biết làm thế nào cho đúng" , chị Bình cho biết. Trước lễ ông táo một ngày , dọc ung dung Hoa Thám ( Hà Nội ) chật kín người đi sắm cây cảnh , vừa mua chim , cá phóng sinh cho mai sau. Gác lên trên không chiếc túi bóng chứa hơn chục con cá nhỏ như ngón của bàn tay lên ghi đông , ông Tâm ( 68 tuổi , Thụy Khuê ) thở dài , nói: "Giờ mấy đứa con nhà tôi không thích cúng ông táo , ong tao bằng cá chép nữa mà chuyển hết sang chim , rùa phóng sinh. Ông hàng nước cạnh nhà tôi còn mua cả ốc về cúng. Tôi thì chỉ biết , các cụ từ ngày xưa đã mua cá chép tiễn chân ong tao ve troi về trời nên vẫn giữ lệ xưa". Ông Tâm ca cẩm khá nhiều về cảnh phóng sinh ở các đầm sông vào ngày này. Theo ông , thả cá chép mang tác phong linh tính là "phóng sinh" , tức giải thoát , hóa kiếp cho "cá chậu , chim lồng" về với môi trường tự nhiên. Khi làm việc này cần tự tay thả ra vùng nước lớn , sạch sẽ. "Phần đông người vứt cả túi bóng đựng cá từ cầu xuống sông hay thả cả rùa tai đỏ ra ao , hòng nữa. Ra tay vậy không còn là 'phóng sinh' song thành 'sát sinh'" , ông Tâm lắc đầu. Ngoài thả cá chép một số gia đình con mua chim phóng sinh thả trong dịp này. Ảnh: P.D. Theo chuyên gia phong thủy Nguyễn Mạnh Linh - Ban Phong thủy , Viện nghiên cứu Tiềm năng con người , trong Các ngài thần thì ông táo về trời ( còn làm gọi là táo quân , ông táo , thần bếp ) là thần theo sát cuộc sống hàng ngày của người chủ nhà , thường nhật ghi lại những điểm tốt , xấu của Quần chúng để hàng năm vào ngày 23 tháng Chạp trở về trời thông tin , làm cơ sở thưởng phạt của Ngọc Hoàng. Sự tích về ong tao ve troi có nhiều dị bản , song có nội dung chung là ngày xưa có hai thất gia nghèo khổ , sau một năm trời làm thất bát , chồng phải đi làm ăn rồi từ đó bặt tin tức. Địa ngục vợ nghĩ chồng đã chết , để chế rồi nối duyên với một người đã chở che mình. Một hôm , chồng mới đi vắng thì chồng cũ trở về. Địa ngục vợ chỉ còn biết ôm chồng cũ than khóc rồi đem cơm rượu cho ăn. Để tránh tiếng xấu , vợ bảo chồng cũ ra đống rơm trốn tạm. Chồng mới về vào bếp lấy tro bón ruộng không có , bèn đốt đống rơm , vô tình giết chết người chồng cũ. Thấy chồng cũ chết oan , vợ thương bèn nhảy vào lửa cùng chết. Chồng mới quá yêu vợ cũng nhảy vào lửa chết theo. Tây thấy ba người sống đầy nghĩa tình bèn phong cho cả ba cùng làm Vua Bếp để được gần nhau ngàn năm và để lửa luôn đốt nóng tình yêu của họ. Ngoại giả , tục thờ Tết ông táo về trời còn mang tác phong giảng giải tín ngưỡng sùng bái tự nhiên của nhân loại với lửa. Thuở cổ xưa , lửa đem lại ánh sáng , hơi ấm , sức mạnh , cho con người sự sống. Chuyên gia phong thủy Nguyễn Mạnh Linh ý rằng khi khấn ông táo , đa phần con người không cầu phú quý , no ấm mà chỉ xin Táo công bẩm báo điều tốt , bớt nói điều không hay. Hiểu được điều trên thì mọi thắc mắc về mâm cao cỗ đầy hay thả loài vật gì trong ngày này không còn tác phong. Quan yếu Quần chúng cần biết được "đất có thổ công , sông có Hà Bá" , luôn sống đúng và làm đúng. Ngoại giả , ông Linh cũng cho biết , ở một số nơi có tục "cưới chạy" vào những ngày giáp Tết do ý rằng từ 23 tháng Chạp đến đầu năm mới Các ngài thần tiên đều đã về trời , không còn thần sát nên không phải kiêng cữ , có khả năng cưới cheo được. Phan dương . Từ cổ xưa , người Việt đã có tục lệ thả cá chép ngày tết ông táo , ngụ ý "cá chép hóa rồng". Ảnh: P.D. Ngoài thả cá chép một số gia đình con mua chim phóng sinh thả trong dịp này. Ảnh: P.D.